Ποια είναι ακριβώς η διαφορά μεταξύ της άνοιας και του Αλτσχάιμερ;
Όλοι γνωρίζουμε κάποιον που έχει υποφέρει από αυτήν την καταστροφική νευροεκφυλιστική ασθένεια. Καθώς ο αγώνας για την εξεύρεση θεραπείας συνεχίζεται, θα ήθελα να αφιερώσω λίγο χρόνο για να διευκρινίσω ορισμένες κοινές παρανοήσεις σχετικά με τη νόσο του Αλτσχάιμερ και την προγενέστερη της, την άνοια.
1. Το Αλτσχάιμερ είναι ένας τύπος άνοιας.
Το Αλτσχάιμερ και η άνοια συνδυάζονται συχνά. Αυτό οδηγεί στη σύγχυση ότι είναι ξεχωριστές οντότητες, αλλά στην πραγματικότητα, το Αλτσχάιμερ είναι ένα υποσύνολο της άνοιας. Νομίζω ότι βοηθά να σκεφτούμε την άνοια ως το δέντρο και την νόσο του Αλτσχάιμερ, την αγγειακή άνοια, την άνοια με σωμάτια Lewy η οποία οδηγεί στη νόσο του Parkinson και τις δευτερογενείς άνοιες ως προεξέχοντα παρακλάδια. Ωστόσο, το Αλτσχάιμερ είναι ο πιο κοινός τύπος άνοιας, που αντιπροσωπεύει το 60-80 % όλων των διαγνώσεων άνοιας.
2. Η άνοια δεν είναι απλώς μια «απώλεια μνήμης».
Η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση έκανε αυτήν την πολύ σημαντική διάκριση στην τελευταία έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5). Στην προηγούμενη έκδοση, ένα από τα απαιτούμενα κριτήρια για τη διάγνωση της άνοιας ήταν η απώλεια μνήμης. Ωστόσο, η τρέχουσα έκδοση κατευθύνει τώρα τους κλινικούς ιατρούς να διευρύνουν την αναζήτησή τους και να εντοπίσουν την εξασθένιση σε διάφορους γνωστικούς τομείς. Αυτοί οι τομείς περιλαμβάνουν εκμάθηση, γλώσσα, γνωστικές δεξιότητες, σύνθετη προσοχή, λειτουργία αντιληπτικής κινητικότητας και κοινωνική γνωστική λειτουργία. Συγκεκριμένα, αυτή η αλλαγή επηρεάζει τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ στους άνδρες. Επί του παρόντος, σχεδόν τα δύο τρίτα των διαγνώσεων του Αλτσχάιμερ αποδίδονται σε γυναίκες, παρά τις μεταθανάτιες μελέτες που δείχνουν ότι η ασθένεια επηρεάζει εξίσου τα δύο φύλα. Στις γυναίκες, το Αλτσχάιμερ συνήθως εκδηλώνεται ως εξασθένιση της μνήμης. Στους άνδρες, ωστόσο, η ασθένεια επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά, τις κινητικές δεξιότητες και τη γλώσσα στα πρώιμα της στάδια. Επειδή οι γυναίκες συνήθως παρουσιάζουν συμπτώματα που συνηθέστερα σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ, υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ των ποσοστών διάγνωσης μεταξύ των δύο φύλων -οι άνδρες ήταν πιο πιθανό να έχουν λανθασμένη διάγνωση. Οι άνδρες τείνουν επίσης να έχουν προγενέστερη ηλικία έναρξης, περίπου 60 ετών, σε σύγκριση με τις γυναίκες, οι οποίες συνήθως διαγιγνώσκονται στις ηλικίεςμεταξύτων 70, των 80 και των 90ετών. Ας ελπίσουμε ότι, με αυτήν την αναθεώρηση στο DSM, περισσότεροι άνδρες θα διαγνωστούν με ακρίβεια και έγκαιρα με Αλτσχάιμερ και θα λάβουν τη φροντίδα που απαιτείται για τη διαχείριση αυτής της καταστροφικής νόσου.
3. Η γνωστική εξασθένηση δεν οδηγεί πάντα σε άνοια.
Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να πάνε στο γιατρό όταν τα προβλήματα μνήμης εμφανίζονται για πρώτη φορά επειδή πιστεύουν ότι υπάρχει μόνο μια διάγνωση – του Αλτσχάιμερ. Όμως η μνήμη και άλλα γνωστικά ζητήματα μπορεί να οφείλονται σε κάθε είδους αιτίες, συμπεριλαμβανομένων των προσωρινών καταστάσεων όπως το παραλήρημα, φυσιολογικών αλλαγών που σχετίζονται με την ηλικία, ήπια γνωστική φθορά ή άνοια. Ακόμη και μια ήπια διάγνωση γνωστικής εξασθένησης δεν επιβεβαιώνει μελλοντική διάγνωση άνοιας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την κλινική Mayo, μόνο το 29% των ασθενών που διαγνώστηκαν με ήπια γνωστική εξασθένηση προχώρησε σε άνοια μετά από πέντε χρόνια.
4. Δεν είναι μη αναστρέψιμοι όλοι οι τύποι άνοιας.
Αν και οι πιο συνηθισμένοι τύποι άνοιας εξελίσσονται σε μη αναστρέψιμους, ορισμένοι είναι στην πραγματικότητα αναστρέψιμοι. Η άνοια του Αλτσχάιμερ, η άνοια του μετωπιαίου λοβού, ο συνδυασμός του μικτού αγγειακού και η άνοια με σωμάτια Lewy, είναι παραδείγματα προϊούσας άνοιας. Ωστόσο, η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, η πίεση υδροκεφαλίας από συσσώρευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού και το σύνδρομο υποθυρεοειδισμού, είναι οι βασικές αιτίες πίσω από μερικούς τύπους άνοιας, οι οποίες, με επαρκή θεραπεία, μπορούν να αναστραφούν. Φάρμακα, όπως ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά και ναρκωτικά, είναι επίσης γνωστό ότι προκαλούν συμπτώματα άνοιας που μπορούν να αντιστραφούν όταν ο ασθενής σταματήσει να παίρνει το φάρμακο. Καθώς η διάγνωση του Αλτσχάιμερ έχει μια διαδικασία της μεθόδου των αποκλεισμών των αιτιών, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι αναστρέψιμες άνοιες να αποκλείονται πρώτα προτού φτάσουμε στο συμπέρασμασε μιας μη αναστρέψιμης διάγνωσης.
5. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου άνοιας.
Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να κάνετε από τώρα που θα σας βοηθήσουν να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας μακροπρόθεσμα. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε αυτή τη στιγμή, για να παραμείνετε γνωστικά διαυγείς σε όλη τη ζωή σας είναι η αλλαγή προς τις επιλογές ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική άσκηση, ένα θρεπτικό πρόγραμμα διατροφής, η διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης, η συμμετοχή σε κοινωνικές επαφές, η διακοπή του καπνίσματος και η θεραπεία της κατάθλιψης, είναι μερικοί τρόποι για να βοηθήσετε στην πρόληψη ή τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης άνοιας. (Προληπτικές στρατηγικές για την άνοια.Ανατυπώθηκε από την «Πρόληψη της άνοιας, την παρέμβαση και τη φροντίδα» από τους G. Livingston, A. Sommerlad, V. Orgeta, SG Costafreda, J. Huntley, D. Ames, … & C. Cooper, 2017, The Lancet.)
Ας δούμε τα στοιχεία πίσω από μία από αυτές τις επιλογές τρόπου ζωής -την άσκηση. Η σωματική δραστηριότητα είναι ένας συνήθης προστατευτικός παράγοντας κατά της άνοιας. Με την άσκηση και την αύξηση του καρδιακού ρυθμού σας, περισσότερο αίμα κυκλοφορεί διαμέσου του εγκεφάλου. Αυτό έχει θετική επίδραση στη γνωστική υγεία διεγείροντας το σχηματισμό αιμοφόρων αγγείων, που οδηγεί σε αυξημένη τόνωση του εγκεφάλου.
Λειτουργώντας σαν μια μορφή γνωστικών πόρων ή «γνωστικώναποθεμάτων», η μεγαλύτερη τόνωση του εγκεφάλου σημαίνει περισσότερες συναπτικές συνδέσεις που βοηθούν στην απορρόφηση των επιπτώσεων της άνοιας, έτσι ώστε η γνωστική λειτουργία να μην επηρεάζεται αισθητά.
Η άσκηση ωφελεί σε πολλούς γνωστικούς τομείς, όπως εκτελεστικές δεξιότητες, προσοχή, ταχύτητα επεξεργασίας και μνήμη. Σε μια μελέτη, η άσκηση τρεις ή περισσότερες φορές την εβδομάδα συσχετίστηκε με 32 τοις εκατό μείωση του κινδύνου άνοιας, ενώ άλλες αναφορές αναφέρουν ότι η μείωση του κινδύνου είναι έως και 50 τοις εκατό.Έτσι, ενώ περιμένουμε τη μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη που αντιστρέφει τις επιπτώσεις της άνοιας, ας επικεντρωθούμε στους τρόπους που μπορούμε να μείνουμε ένα βήμα πριν από αυτήν. Πάρτε συμπληρώματα διατροφής ή φάτε κρέας και οστρακοειδή θαλασσινά ωστε να διατηρήσετε υγιή επίπεδα βιταμίνης Β12 και κάντε το καλύτερο δυνατό για να διατηρήσετε υγιεινές συνήθειες. Επίσης να έχετε το νου σας στην φθορά και στην εξοικονόμηση γνωστικών πόρων κι όχι μόνο αποκλειστικά σε ότι αφορά την μνήμη. Η καλή διατροφή, η τακτική άσκηση και η τακτική κοινωνική επαφή δεν είναι μόνο ευεργετικά για τη γνωστική υγεία αλλά και για την ψυχική υγεία. Να είστε προσεκτικοί και να παραμείνετε γνωστικά δυνατοί!
Mylea Charvat, Ph.D., είναι κλινικός ψυχολόγος, μεταφραστικός νευροεπιστήμονας και διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της εταιρείας ψηφιακής γνωστικής αξιολόγησης, Savonix.
Μετάφραση άρθρου, Απόστολος Σαρικούδης ( τελειόφοιτος της σχολής του Κέντρου Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής)