INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Η Διασχιστική Διαταραχή Ταυτότητας (ΔΔΤ) είναι μια σπάνια κατάσταση στην οποία δύο ή περισσότερες διακριτές ταυτότητες ή καταστάσεις προσωπικότητας, συνυπάρχουν και διατηρούν τον ψυχικό έλεγχο του ατόμου. Μερικοί άνθρωποι το περιγράφουν ως εμπειρία κατοχής. Το άτομο βιώνει επίσης απώλεια μνήμης που είναι υπερβολικά εκτεταμένη ώστε να εξηγηθεί από τη συνηθισμένη λησμοσύνη.
Η ΔΔΤ ονομάστηκε Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας έως το 1994, όπου το όνομα άλλαξε για να αντικατοπτρίζει μια καλύτερη κατανόηση της κατάστασης, δηλαδή, ότι χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό ή διάσπαση της ταυτότητας, παρά από πολλαπλασιασμό ή ανάπτυξη ξεχωριστών προσωπικοτήτων. Τα συμπτώματα της ΔΔΤ δεν μπορούν να εξηγηθούν αλλιώς ως τα άμεσα ψυχολογικά αποτελέσματα μιας ουσίας ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης.
Η ΔΔΤ αντικατοπτρίζει την αποτυχία ενσωμάτωσης διαφόρων πτυχών της ταυτότητας, της μνήμης και της συνείδησης σε έναν μόνο πολυδιάστατο εαυτό. Συνήθως, μια κύρια ταυτότητα φέρει το επίσημα φερόμενο όνομα του ατόμου και συνήθως το άτομο αυτό είναι παθητικό, με ενοχές, εξαρτημένο και καταθλιπτικό. Υπό την κυριότητα της διαταραχής, κάθε κατάσταση προσωπικότητας ή εναλλαγή αυτής, μπορεί να βιώνεται σαν να έχει ξεχωριστή ιστορία, ξεχωριστή αυτοεικόνα και ξεχωριστή ταυτότητα. Οι εναλλαγές των χαρακτηριστικών στοιχείων συμπεριλαμβανομένου του ονόματος, αναφερόμενου φύλλου και ηλικίας, λεξιλογίου, γενικών γνώσεων, όπως επίσης και της επικρατέστερης διάθεσης, έρχονται σε αντίθεση με εκείνα της πρωταρχικής ταυτότητας. Ορισμένες συνθήκες ή στρες μπορούν να προκαλέσουν να αναδυθεί μια συγκεκριμένη εναλλαγή ταυτότητας. Οι διάφορες ταυτότητες μπορεί να αρνούνται ότι γνωρίζουν η μια την άλλη, να επικρίνουν η μια την άλλη ή όταν μάθουν για την ύπαρξη της μιας για την άλλη να βρίσκονται σε ανοιχτή σύγκρουση.
Σε αρκετά μέρη του κόσμου, οι καταστάσεις κατοχής αποτελούν ένα φυσιολογικό κομμάτι μιας πολιτιστικής ή πνευματικής κουλτούρας. Οι πολλαπλές ταυτότητες προσωπικότητας, συχνά εκδηλώνονται ως συμπεριφορές υπό τον έλεγχο ενός πνεύματος ή άλλης υπερφυσικής οντότητας. Οι καταστάσεις κατοχής της προσωπικότητας, λαμβάνονται ως διαταραχή μόνο όταν είναι ανεπιθύμητες, προκαλούν δυσφορία ή έκπτωση στην λειτουργικότητα του ατόμου και δεν γίνονται αποδεκτές ως μέρος μιας πολιτιστικής ή θρησκευτικής κουλτούρας ή πρακτικής.
Συμπτώματα
Σύμφωνα με το DSM-5, πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια για να διαγνωστεί ένα άτομο με Διασχιστική Διαταραχή Ταυτότητας.
· Το άτομο βιώνει δύο ή περισσότερες ξεχωριστές ταυτότητες ή καταστάσεις προσωπικότητας (το καθένα με το δικό του διαρκές πρότυπο αντίληψης, σχέσης και σκέψης για το περιβάλλον και τον εαυτό του). Ορισμένοι πολιτισμοί το περιγράφουν ως εμπειρία κατοχής.
· Η διάσπαση της ταυτότητας συνεπάγεται σε μια αλλαγή στην αίσθηση του εαυτού, την αίσθηση της ενέργειας και τις αλλαγές στη συμπεριφορά, τη συνείδηση, τη μνήμη, την αντίληψη, των γνωσιών και την αισθητηριακή- κινητική λειτουργία.
· Συχνά κενά βρίσκονται στις αναμνήσεις του ατόμου για την προσωπική ιστορία, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων, τόπων και γεγονότων, τόσο για το μακρινό όσο και για το πρόσφατο παρελθόν. Αυτά τα επαναλαμβανόμενα κενά δεν συμβαδίζουν με τη συνηθισμένη λησμοσύνη.
· Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική δυσφορία ή έκπτωση σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς τομείς λειτουργικότητας.
Ιδιαίτερες ταυτότητες μπορεί να προκύψουν σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Οι μεταβάσεις από τη μία ταυτότητα στην άλλη προκαλούνται συχνά από ψυχοκοινωνικό άγχος. Υπό την κατάσταση κατοχής της διασχιστικής διαταραχής ταυτότητας, οι διάφορες ταυτότητες είναι ορατά εμφανείς στο περιβάλλον του ατόμου. Σε περιπτώσεις μη κατοχής, τα περισσότερα άτομα δεν εμφανίζουν την εναλλαγή της ταυτότητάς τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Τα άτομα με ΔΔΤ μπορεί να περιγράψουν την αίσθηση ότι ξαφνικά έγιναν αποπροσωποποιημένοι παρατηρητές της δικής τους ομιλίας και συμπεριφοράς. Μπορεί να αναφέρουν ότι ακούν φωνές (φωνή ενός παιδιού ή φωνή πνευματικής δύναμης), και σε ορισμένες περιπτώσεις, οι φωνές συνοδεύουν πολλές ροές σκέψης ότι το άτομο δεν έχει κανέναν έλεγχο. Τα άτομα αυτά μπορεί επίσης να βιώσουν ξαφνικές παρορμήσεις ή έντονα συναισθήματα οτι δεν αισθάνονται τον έλεγχο ή την ιδιοκτησία του εαυτού τους. Οι άνθρωποι με τη συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί επίσης να αναφέρουν ότι αισθάνονται ξαφνικά το σώμα τους διαφορετικό (όπως ένα μικρό παιδί ή κάποιος τεράστιος και μυώδης άνδρας) ή ότι βιώνουν μια ξαφνική αλλαγή στη στάση τους ή τις προσωπικές προτιμήσεις, πριν επανέλθουν.
Μερικές φορές τα άτομα με ΔΔΤ βιώνουν μια αποσυνδετική φυγή στην οποία ανακαλύπτουν, για παράδειγμα, ότι έχουν ταξιδέψει, αλλά δεν θυμούνται την εμπειρία. Διαφέρουν ως προς τη συνειδητοποίησή τους για την αμνησία τους, και είναι συνηθισμένο για άτομα με ΔΔΤ να αποποιούνται των πράξεων τους, ακόμα και όταν οι απώλειες στη μνήμη είναι εμφανείς και ενοχλητικές για τους άλλους.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία περισσότερο από το 70% των ατόμων με ΔΔΤ αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν τουλάχιστον μία φορά ενώ η αυτοτραυματική συμπεριφορά είναι κοινή σε αυτόν τον πληθυσμό. Η θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την πρόληψη των αποπειρών αυτοκτονίας για άτομα με ΔΔΤ.
Αιτίες
Οι αιτίες που μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν ΔΔΤ δεν είναι πλήρως κατανοητές, αλλά συχνά αναφέρουν ότι έχουν υποστεί σοβαρή σωματική και σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία .
Η διαταραχή μπορεί αρχικά να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Τα άτομα με ΔΔΤ μπορεί να έχουν μετατραυματικά συμπτώματα (εφιάλτες, αναδρομές και εικόνες από το παρελθόν, αντιδράσεις τρόμου και ξαφνιάσματος) ή διαταραχή μετατραυματικού στρες. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι η ΔΔΤ είναι πιο συχνή μεταξύ στενών βιολογικών συγγενών ατόμων που έχουν επίσης τη διαταραχή απ’ οτι στον γενικό πληθυσμό.
Άπαξ και συμβεί η αναφερόμενη διαταραχή, η διάγνωση διερευνάται εκτεταμένα και δια της αποκλίσεως. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι επειδή οι ασθενείς με ΔΔΤ είναι ευκολοδιάγνωστοι, τα συμπτώματά τους είναι τουλάχιστον εν μέρει ιατρογενή που σημαίνει οτι εντοπίζονται άμεσα από την διερεύνηση των θεραπευτών τους. Ωστόσο, οι μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου έχουν επιβεβαιώσει τις μεταβάσεις ταυτότητας.
Θεραπεία
Η κύρια θεραπεία για την ΔΔΤ είναι η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία με στόχο την αποδόμηση των διαφορετικών προσωπικοτήτων και την ενσωμάτωσή τους σε μία. Άλλες θεραπείες περιλαμβάνουν την Γνωστική και την Δημιουργική – Εκφραστική θεραπεία. Παρόλο που δεν υπάρχουν φάρμακα που να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα αυτήν τη διαταραχή, μπορεί να συνταγογραφούνται αντικαταθλιπτικά, φάρμακα κατά του άγχους ή ηρεμιστικά για τον έλεγχο των ψυχολογικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με αυτήν. Με τη σωστή θεραπεία, πολλοί άνθρωποι που έρχονται αντιμέτωποι με την ΔΔΤ έχουν βελτίωση στην ικανότητά τους να είναι λειτουργικοί στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή.
Μετάφραση άρθρου
Απόστολος Σαρικούδης
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας
Επιμέλεια άρθρου, www.inpsyche.gr
https://www.psychologytoday.com/intl/conditions/dissociative-identity-disorder-multiple-personality-disorder
