INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Η διαρκής επίδραση της διαταραχής της διάθεσης στην αυτο-εικόνα μας.
Η κατάθλιψη δεν περιορίζει μόνο το πώς αισθανόμαστε και το τι κάνουμε. Μας στερεί το ποιοι είμαστε.
Εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από κατάθλιψη και βιώνουν μια σειρά εξουθενωτικών συμπτωμάτων. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν με προχειρότητα τον όρο και μιλούν όταν αισθάνονται «κατάθλιψη» με τον ίδιο τρόπο που μιλούν όταν αισθάνονται «λυπημένοι». Θεωρούν την κατάθλιψη ως μια παροδική κατάσταση της διάθεσης, σαν κάτι που μας κάνει προσωρινά δυσαρεστημένους και στη συνέχεια εξαφανίζεται. Αυτή η υπόθεση ίσως ενισχύεται από ένα στερεότυπο της κατάθλιψης ως «το κοινό κρυολόγημα» της Ψυχικής ασθένειας. Ακριβώς όπως ανταποκρινόμαστε σε μια προσωρινή κατάσταση διάθεσης, υποθέτουμε ότι η επίδραση της κατάθλιψης είναι παρόμοια με αυτήν του κρυολογήματος, ότι δηλαδή υποφέρουμε όταν είμαστε σε κατάθλιψη, όμως οι ζωές μας παραμένουν αναλλοίωτες μέσα από αυτήν. Κανείς δεν λέει ποτέ, «κατέστρεψε τη ζωή του επειδή είχε ένα κρυολόγημα»
Στην πραγματικότητα, η κλινική κατάθλιψη είτε στο πλαίσιο της μείζονος κατάθλιψης, της διπολικής διαταραχής ή της δυσθυμίας, μπορεί να είναι μια καταστροφική ψυχική ασθένεια. Η κατάθλιψη δεν είναι απλώς παροδική θλίψη, αν και τα περισσότερα καταθλιπτικά άτομα βιώνουν θλίψη. Τα καταθλιπτικά άτομα υποφέρουν πολύ και συχνά δεν μπορούν να βιώσουν την ευχαρίστηση, δεν έχουν ενέργεια, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν κι έχουν προβλήματα με τον ύπνο ή το φαγητό.
Αυτή η ταλαιπωρία μπορεί να είναι χρόνια και επαναλαμβανόμενη. Ένα επεισόδιο κατάθλιψης μπορεί να διαρκέσει χρόνια και τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη μπορούν να βιώσουν πολλαπλά επεισόδια καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους. Έτσι, τα άτομα με κατάθλιψη συχνά δεν μπορούν να εργαστούν ή να συμμετέχουν εύκολα σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις για παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Ως αποτέλεσμα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) θεωρεί ότι η κατάθλιψη είναι η κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν τα καταθλιπτικά άτομα ανακάμψουν από ένα επεισόδιο κατάθλιψης, η ζωή τους επιστρέφει στο φυσιολογικό. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό είναι αλήθεια. Τα άτομα που παλεύουν με την κατάθλιψη μπορούν να έχουν γεμάτη και ποιοτική ζωή ειδικά εάν αναζητούν θεραπεία για να διαχειριστούν την πάθηση. Ωστόσο, η κατάθλιψη μπορεί να κάνει περισσότερα πέρα από την επίδραση που έχει στη ζωή μας. Μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε ουσιαστικά τον εαυτό μας ως ανθρώπους. Μπορεί να υπονομεύσει την ταυτότητά μας.
Αυτό που ήταν τόσο εντυπωσιακό για την εμπειρία του Bishop ήταν ότι βασίστηκε τόσο πολύ στην έμφυτη σύνδεση που έχει κάποιος με τη μουσική ή οτιδήποτε άλλο έχει νόημα στη ζωή μας. Επομένως συχνά έτσι χτίζουμε την ταυτότητά μας, βιώνοντας και ανακαλύπτοντας τα πράγματα με τα οποία συνδέουμε τη ζωή μας. Μπορεί να απολαύσουμε ένα συγκεκριμένο συγκρότημα ή είδος μουσικής. Αλλά όταν επενδύουμε χρόνο και ενέργεια καθώς ασχολούμαστε με τη μουσική για να χτίσουμε μια σύνδεση, αυτές οι συνδέσεις αποτελούν τη βάση του ποιοι είμαστε και πώς κατανοούμε τον εαυτό μας.
Έτσι όταν τον άκουσα να μιλάει, με έκανε να αναγνωρίσω πόσο δύσκολο είναι για τα καταθλιπτικά άτομα να αισθανθούν αυτή τη σύνδεση όταν είναι σε κατάθλιψη. Εάν βρισκόμαστε σε ανηδονία, εάν δεν κοιμόμαστε, εάν δεν έχουμε ενέργεια και δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε, σε τι βαθμό μπορούμε να είμαστε συνδεδεμένοι; Δεδομένου ότι η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί τόσο συχνά, αυτό σημαίνει ότι οι καταθλιπτικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν τόσες πολλές στιγμές στη ζωή τους όταν χάνουν ευκαιρίες να αισθανθούν εκείνες τις συνδέσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ταυτότητάς τους και της αυτοαντίληψης τους .
Πολλές φορές, όταν υποφέρουμε σε ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, βιώνουμε την απογοήτευση ότι δεν μπορούμε να βιώσουμε τα πράγματα με τον τρόπο που θα προτιμούσαμε. Ή αισθανόμαστε την ανεπάρκεια οτι δεν μπορούμε να κάνουμε βασικές λειτουργικές συμπεριφορές όπως η εργασία και η αυτοφροντίδα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια απελπισία που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αισθανθούμε «ο εαυτός μας». Στην πραγματικότητα μάλιστα, έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με κατάθλιψη έχουν γνωστική ευπάθεια στις αρνητικές σκέψεις οι οποίες επιμένουν μετά την θεραπεία.
Δυστυχώς, οι προσωπικοί μας φόβοι αυταπατώνται συχνά από τους άλλους. Συχνά η κατάθλιψη δεν διαγιγνώσκεται με τρόπο τέτοιο που οι άνθρωποι γύρω μας να βλέπουν μόνο τα συμπτώματα. Δείχνουμε λιγότερο ενδιαφερόμενοι, ευερέθιστοι, αποσυρμένοι, ανίκανοι να κάνουμε ευχάριστες δραστηριότητες. Συχνά δεν μπορούμε να φέρουμε εις πέρας αυτό που στο παρελθόν θα θεωρούνταν εύκολα καθήκοντα όπως η βασική αυτοφροντίδα και η οργάνωση. Έτσι, η κατάθλιψη μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στις στενότερες σχέσεις μας, ιδιαίτερα όταν ο σύντροφος μας βασίζεται σε εμάς και μας βλέπει τακτικά. Παρομοίως, το εργασιακό μας περιβάλλον καταρρέει συχνά, καθώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί η λειτουργικότητα μας πήρε μια τέτοια επιδείνωση. Αυτό το πρόβλημα γίνεται ακόμα χειρότερο υπό το στίγμα της ψυχικής ασθένειας κατά την οποία οι άνθρωποι κατηγορούν συχνά τους καταθλιπτικούς ανθρώπους για τα βάσανα τους.
Πώς αυτό εκδηλώνεται με την πάροδο του χρόνου όσον αφορά την ταυτότητά μας;
Η κατάθλιψη δεν είναι κάτι που διαταράσσει τη ζωή μας, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τους εαυτούς μας ως ανθρώπους. Ας ξεκινήσουμε με εμπειρίες και επακόλουθες συνδέσεις που δεν συμβαίνουν ποτέ λόγω της κατάθλιψής μας. Μπορεί να μην έχουμε την ενέργεια να δούμε ένα νέο συγκρότημα όταν δίνει ένα σόου στην πόλη μας, επομένως να μην έχουμε μια μαγική στιγμή στη ζωή μας να γίνει το αγαπημένο μας συγκρότημα μεταβαλλόμενη σε μια εμπειρία ανακάλυψης. Έτσι η ταυτότητά μας επίσης αλλάζει σε σύνδεση με την απελπισία. Φυσικά δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι είμαστε εκείνοι που μπορούν να κάνουν τα πράγματα να συμβούν και να κάνουμε σχέδια για το μέλλον καθώς δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η κατάθλιψη δεν θα υπονομεύσει σοβαρά τους στόχους της ζωής μας .
Αρχίζουμε να χάνουμε την πίστη στον εαυτό μας και η ταυτότητά μας γίνεται ένα με την κατάθλιψη. Σκεφτόμαστε τον εαυτό μας ως «καταθλιπτικό άτομο» και όχι κάποιον που υποφέρει από αυτήν. Προσθέστε σε αυτό το γεγονός ότι οι κοινωνικές μας σχέσεις και η απόδοση της εργασίας μας υποφέρουν και κάνουμε υποθέσεις στον εαυτό μας ότι «δεν είμαστε καλοί στις σχέσεις» ή «δεν αποδίδουμε». Έτσι καθώς βλέπουμε απτές αποδείξεις που υποστηρίζουν αυτά τα συμπεράσματα, η λανθασμένα διαμορφωμένη αυτο-εικόνα μας γίνεται ακόμη πιο έντονη καθώς η ταυτότητα μας και η κατάθλιψή μας στερούν το ποιοι είμαστε.
Πώς λοιπόν χτίζουμε και διατηρούμε την ταυτότητά μας απέναντι στην κατάθλιψη;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει απολύτως να κάνουμε είναι να αναζητήσουμε θεραπεία. Υπάρχουν πολλά εμπειρικά υποστηριζόμενες μορφές ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικές αγωγές κατά της κατάθλιψης οι οποίες έχουν αποδείξει τη θεραπεία της. Η αποτελεσματική θεραπεία μειώνει το χρόνο που δαπανούμε με το να υποφέρουμε και είμαστε συναισθηματικά δυσλειτουργικοί. Έτσι, θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε σωστή επικοινωνία με τους άλλους και να είμαστε λειτουργικοί στην εργασία μας, στις δραστηριότητες μας και στους ανθρώπους που αγαπάμε σε σημείο που να έχουμε έμπρακτη πρόοδο στην οικοδόμηση της ταυτότητάς μας. Αυξάνοντας την ικανότητά μας να διαχειριστούμε την κατάθλιψη, θα έχουμε περισσότερη ελπίδα ότι μπορούμε να «είμαστε ο εαυτός μας» στο μέλλον.
Δεύτερον, πρέπει να θυμόμαστε ότι παρόλο που είμαστε καταθλιπτικοί και περιορισμένοι λόγω της κατάθλιψής μας, υπάρχουν ακόμα τρόποι που μπορούμε να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας παραμένοντας σε σύνδεση κατά κάποιο τρόπο με τη ζωή μας. Υποφέρουμε από κατάθλιψη. Ζούμε με αυτήν. Όμως η κατάθλιψη δεν πρέπει να είναι μέρος της βασικής μας ταυτότητας.
Ακόμα κι όταν βρισκόμαστε σε ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, μπορούμε να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι παρόλο που έχουμε τώρα περιορισμένη λειτουργικότητα, είμαστε ακόμα αυτοί που είμαστε, «ο εαυτός μας». Να μπορούμε να αφήσουμε να γνωρίζουν οι κοντινοί μας άνθρωποι ότι είμαστε καταθλιπτικοί, ώστε να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις σχετικά με τη συμπεριφορά μας και να διατηρούμε αυτές τις σχέσεις.
Σε κοινωνικό επίπεδο, χρειάζεται δουλειά για τη μείωση του στίγματος της κατάθλιψης. Η μεγαλύτερη αποστέρηση της ταυτότητας μας από την κατάθλιψη είναι ότι υποφέρουμε από κατάθλιψη μέσα στο σκοτάδι εξαιτίας του φόβου ή της ντροπής ότι θα μας κρίνουν. Έτσι, αντί να λάβουμε τη βοήθεια που χρειαζόμαστε, αποφεύγουμε τη θεραπεία λόγω του στίγματος. Επιπλέον, επειδή οι άνθρωποι κρίνουν συχνά εκείνους που πάσχουν από κατάθλιψη ως «τεμπέληδες» ή «χωρίς κίνητρα», οι κοινωνικές επιπτώσεις της κατάθλιψης γίνονται πραγματικά αισθητές στο σπίτι και στο χώρο εργασίας.
Η ψυχοεκπαίδευση των ανθρώπων σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες, τον τρόπο αντιμετώπισης και τον τρόπο θεραπείας των ατόμων που υποφέρουν, μπορεί να δώσει ώθηση σε μεγάλο βαθμό στη διακοπή του φαύλου κύκλου με τον οποίο η κατάθλιψη καταστρέφει την ταυτότητα.
Ας δούμε λοιπόν αν μπορούμε να συνεργαστούμε για να τερματίσουμε την αποστέρηση ταυτότητας από την κατάθλιψη.
Ο Michael Friedman, Ph.D., είναι κλινικός ψυχολόγος που ειδικεύεται στο πώς οι κοινωνικές σχέσεις επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία.
Μετάφραση άρθρου Απόστολος Σαρικούδης, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας
Επιμέλεια www.inpsyche.gr
