INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Οι ναρκισσιστές έχουν μια εξέχουσα θέση στη δημοφιλή φαντασία και η ονομασία “ναρκισσιστής” χρησιμοποιείται ευρέως σε άτομα που φαίνονται υπερ-πλήρη με τον εαυτό τους. Υπάρχει επίσης μια αυξανόμενη αίσθηση ότι ο ναρκισσισμός είναι σε ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο, ειδικά μεταξύ των νέων, αλλά η ψυχολογική έρευνα δεν υποστηρίζει αυτή την άποψη.
Ο ναρκισσισμός, όπως και πολλά άλλα στοιχεία του χαρακτήρα, προβάλλεται σωστά όταν τον κοιτάς σε ένα φάσμα. Το στοιχείο αυτό είναι φυσιολογικά κατανεμημένο στον πληθυσμό, με τους περισσότερους να αξιολογούνται κοντά στη μέση και μερικοί να αξιολογούνται στα δύο άκρα. Ο παθολογικός ναρκισσισμός, με τη μορφή διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας, ήταν πάντοτε σπάνιος και παραμένει ως εξής : επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού, ενας επιπολασμός που δεν έχει αλλάξει από τότε που οι κλινικοί άρχισαν να το αξιολογούν.
Η διαταραχή μπορεί να διαγνωστεί μόνο από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας και με την υποψία ότι τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου ζημιώνουν την καθημερινή του λειτουργία. Αυτή η δυσλειτουργία συνήθως προκαλεί τριβή στις σχέσεις λόγω της έλλειψης ενσυναίσθησης του παθολογικού ναρκισσιστή . Μπορεί επίσης να εκδηλωθεί σαν ανταγωνισμός, ο οποίος πυροδοτειται από μεγαλομανία κι αναζήτηση προσοχής. Βλέποντας τον εαυτό τους ως ανώτερο, ο παθολογικός ναρκισσιστής θεωρεί φυσικά όλους τους άλλους ως κατώτερους και πιθανόν να είναι μη ανεκτικός στη διαφωνία ή στην αμφισβήτηση.
Η κατάταξη ναρκισσιστικής προσωπικότητας (Narcissistic Personality Inventory NPI), η οποία αναπτύχθηκε από τους Robert Raskin και Calvin S. Hall το 1979, είναι η πιο κοινή χρησιμοποιούμενη αξιολόγηση των στοιχείων του χαρακτήρα. Οι βαθμολογίες κυμαίνονται από 0 έως 40, με τον μέσο όρο να τείνει να πέφτει στα χαμηλά έως τα μέσα της εφηβείας. Τα υγιή άτομα που σημειώνουν κάπως υψηλότερη βαθμολογία στα στοιχεία αυτά του χαρακτήρα μπορεί να θεωρηθούν ως εξαιρετικά γοητευτικά, ειδικά στην πρώτη συνάντηση, όμως τελικά καταλήγουν ως ματαιόδοξα. Τέτοιου είδους άτομα μπορεί να έχουν δυσφορικές ή αγχωτικές προσωπικές προκλήσεις, αλλά εξακολουθούν να έχουν μια θεμελιωδώς υγιή προσωπικότητα.
Τα γνωρίσματα του ναρκισσισμού
Είναι εύκολο να κρεμάσετε την ταμπέλα «ναρκισσιστής» σε κάποιον που ξοδεύει λίγο περισσότερο χρόνο μιλώντας για την καριέρα του ή που δεν δείχνει ποτέ να αμφισβητεί τον εαυτό του, όμως ο ναρκισσισμός είναι πιο περίπλοκος από αυτό που φαίνεται: Δεν είναι η απλά μια υπέρ-αυτοεκτίμηση, αλλά συμπεριλαμβάνει με μεγαλύτερη ακρίβεια την πείνα για εκτίμηση ή θαυμασμό, την αίσθηση της αυθεντίας και της επιθυμίας να είναι το κέντρο της προσοχής και μια προσδοκία για ειδική μεταχείριση που αντικατοπτρίζει μια ιδεατή κατάσταση υψηλότερου κοινωνικού στάτους.
Αυτά και άλλα χαρακτηριστικά μπορούν να αποδειχθούν καταστροφικά στις σχέσεις, είτε ρομαντικές, οικογενειακές ή επαγγελματικές. Είναι ενδιαφέρον, εκτός από το να σκέφτεστε ότι είναι καλύτεροι και πιο άξιοι από άλλους, σύμφωνα με έρευνες, οι ιδιαίτεραναρκισσιστικοί άνθρωποι συχνά παραδέχονται να έχουν μια συνειδητοποίηση ότι είναι και πιο εγωκεντρικοί.
Πώς μπορώ να εντοπίσω έναν ναρκισσιστή; Ο ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται από μια μεγαλοπρεπή αίσθηση αυτό-σπουδαιότητας, την έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους, την ανάγκη υπερβολικού θαυμασμού και την πεποίθηση ότι κάποιος είναι μοναδικός και αξίζει ειδικής μεταχείρισης. Εάν συναντήσετε κάποιον που παρουσιάζει με συνέπεια αυτές τις συμπεριφορές, μπορεί να αντιμετωπίζετε ένα ναρκισσιστικό άτομο.
Είμαι σε σχέση με ναρκισσιστή; Εάν ο σύντροφός σας προσπαθεί επανειλημμένα να σας απομονώσει από τους φίλους και την οικογένειά σας, εάν οι κανόνες φαίνεται να ισχύουν για εσάς, αλλά όχι για αυτούς, και εάν είναι ανταγωνιστικοί για κάποιο σφάλμα, μαζί με άλλα σημάδια, ο σύντροφός σας μπορεί να είναι ναρκισσιστής.
Είναι το αφεντικό μου ναρκισσιστής; Ένα ναρκισσιστικό αφεντικό τοποθετεί το δικό του συμφέρον για να προοδεύσει ερήμην σας, κάτι που σημαίνει ότι συχνά είναι μη συνεργάσιμο, αλαζονικό κι εριστικό και μυωπικά εστιασμένο στο να γίνει «ο νικητής». Τα ναρκισσιστικά αφεντικά παίρνουν όλα τα εύσημα για τις επιτυχίες και τα βάζουν με εκείνους που δεν επιδεικνύουν αφοσίωση. Αυτές οι τάσεις και άλλες πολλές είναι ενδείξεις ότι μπορεί να έχετε να κάνετε με ένα ναρκισσιστικό αφεντικό.
Πώς να χειριστείτε έναν ναρκισσιστή
Το να τα βγάλετε πέρα σε μια σχέση με έναν ναρκισσιστή μπορεί να είναι βαθιά οδυνηρή και μονίμως βασανιστική. Στην αναζήτησή τους για έλεγχο και θαυμασμό, οι ναρκισσιστικοί άνθρωποι μπορεί να χειραγωγούν και να εκμεταλλεύονται άλλους, αλλά η φιλονικία ή η διαμάχη συχνά αποδεικνύεται άχρηστη.
Μια πιο επιτυχημένη λύση περιλαμβάνει τον καθορισμό ορίων και τη συναισθηματική αποστασιοποίηση. Αναγνωρίστε ότι ίσως να μην είστε ικανοί να ελέγξετε τα συναισθήματά σας ενώ μπορείτε να καθορίσετε πώς να ανταποκριθείτε. Είναι προτιμότερη η συναισθηματική απεμπλοκή για την αποτροπή των δράσεων τους παρά την αλλαγή της αίσθησης της πραγματικότητας σας ή της αυτοεκτίμησής σας. Η διακοπή των δεσμών με έναν ναρκισσιστικό σύντροφο, μέλος της οικογένειας ή το αφεντικό μπορεί τελικά να είναι η καλύτερη λύση εφόσον είναι δυνατή. Σε αυτήν την περίπτωση κάντε έναν αναστοχασμό στα χαρακτηριστικά του ατόμου αυτού ωστε να αποφύγετε παρόμοια σενάρια στο μέλλον.
Ποιες είναι οι στρατηγικές για τον χειρισμό ενός ναρκισσιστή; Η αναγνώριση της αγανάκτησης σας εκτιμώντας τις αιτίες της συμπεριφοράς του και η άρνηση σας να χάσετε την αίσθηση των κινήτρων σας όταν ένας ναρκισσιστής γίνεται το επίκεντρο, είναι μια από τις βασικές στρατηγικές, μεταξύ άλλων. Ερευνητές που ταξινομούν τους ναρκισσιστές ως ευάλωτους ή μεγαλειώδεις υποστηρίζουν ότι απαιτούνται συγκεκριμένες προσεγγίσεις για κάθε τύπο.
Πώς αντιμετωπίζω ένα ναρκισσιστικό αφεντικό; Διαχειριστείτε τις προσδοκίες σας, ευθυγραμμίστε τις επιτυχίες σας με το αφεντικό σας, σχεδιάστε όρια και μην προσπαθήσετε να λογομαχήσετε, να δικαιολογήσετε ή να απολογηθείτε για τον εαυτό σας. Αυτές και άλλες τακτικές μπορούν να σας βοηθήσουν να τα βγάλετε πέρα με έναν ναρκισσιστή στο χώρο εργασίας.
Τι συμβαίνει όταν οι ναρκισσιστές γίνονται πολιτικοί; Οι ναρκισσιστές έχουν μια έντονη ώθηση για εξουσία, προσοχή και επιβεβαίωση. Σε θέσεις εξουσίας, συχνά περιβάλλονται από όμοιους τους, ενώ οι μετριοπαθείς φιγούρες απωθούνται. Δεδομένου ότι οι ναρκισσιστές θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους άλλους, συχνά προσπαθούν να διαλύσουν δημοκρατικούς πυλώνες, όπως την ελευθερία του τύπου ωστε να διατηρηθούν στην εξουσία.
Η ανεφικτότητα της αγάπης
Η ανάγκη των ναρκισσιστών για θαυμασμό και έπαινο συχνά τους οδηγεί να είναι γοητευτικοί και χαρισματικοί – το οποίο μπορεί γρήγορα να προκαλέσει ρομαντισμό. Αλλά η αποτυχία να κατανοήσουν τον εσωτερικό κόσμο του συντρόφου τους – να βιώσουν ενσυναίσθηση – καθιστά αδύνατο για πολλά άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας να ερωτευτούν πραγματικά και να οικοδομήσουν μια σχέση εμπιστοσύνης, μια ισότιμη συντροφικότητα.
Γιατί δεν ερωτεύονται οι ναρκισσιστές; Οι ναρκισσιστές μπορεί να δείξουν πάθος και γοητεία στα πρώτα στάδια του φλερτ . Αλλά για τους περισσότερους ναρκισσιστές, οι σχέσεις είναι συναλλαγές. Παρέχουν θετική προσοχή και σεξουαλική ικανοποίηση για να ενισχύσουν το εγώ και την αυτοεκτίμηση τους. Ο στόχος τους είναι να απολαύσετε μια ασυναγώνιστη ευχαρίστηση και οι περισσότεροι ναρκισσιστές χάνουν το ενδιαφέρον τους για τη σχέση καθώς η προσδοκία για οικειότητα αυξάνεται ή όταν αισθάνονται ότι έχουν κατακτήσει την πρόκληση της εξασφάλισης μιας σχέσης.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εγωισμού και ναρκισσισμού σε μια σχέση; Η διαταραχή της ναρκισσιστικής προσωπικότητας είναι σχετικά σπάνια – υπάρχουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι που είναι απλώς εγωιστές. Η διαφορά έγκειται στο εάν το άτομο είναι περιοδικά κακώς και εγωκεντρικό ή αν στερείται συνεχώς ενσυναίσθησης. Γιατί οι ναρκισσιστές κάνουν τόσο καλή την πρώτη εντύπωση ; Η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι μπορεί αρχικά να έλκονται από ναρκισσιστές επειδή φαίνεται να έχουν ισχυρότερη αυτοεκτίμηση από ό, τι πραγματικά έχουν, ένα στοιχείο του χαρακτήρα που συχνά οι άνθρωποι υπερεκτιμούν.
Επιμέλεια άρθρου InPsyche.gr
Ευχαριστούμε τον Απόστολο Σαρικούδη για τη συνεργασία ( τελειόφοιτος της σχολής του Κέντρου Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής)
