INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
‘’Τώρα θα ήταν εύκολο να υποστηρίξω ότι αυτή η παράξενη σκέψη που μου συνέβη στην Ακρόπολη χρησιμεύει μόνο για να τονίσω το γεγονός ότι το να βλέπεις κάτι με τα μάτια σου είναι τελείως διαφορετικό από το να ακούει κανείς ή να διαβάζει γι ‘αυτό. Αλλά ακόμα και έτσι θα παραμείνει μια πολύ αξιόλογη μεταμφίεση για ένα κοινό ενδιαφέρον..’’ Ζ Φρόυντ
Μια διαταραχή της μνήμης στην Ακρόπολη (1936), ήταν το γράμμα που έγραψε ο Ζϊγκμουντ Φρόυντ σχεδόν 30 χρόνια μετά την επίσκεψη του με τον αδερφό του Αλέξανδρο στο βράχο της Ακρόπολης στην Αθήνα το 1904.
Αναπολώντας τη στιγμή που ο ίδιος και ο αδερφός του βρέθηκαν στον ιερό βράχο προσπαθεί να κάνει μια αυτοανάλυση από την τότε εμπειρία του, μεταβιβάζοντας το συναίσθημα αυτό γραπτώς στο φίλο του και συγγραφέα Ρομαίν Ρολάν.
Πολύ καλό για να είναι αληθινό φαίνεται να σκέφτηκε όταν αντίκρισε την Ακρόπολη.
Αυτοαναλυόμενος λοιπόν μέσα από το γράμμα του για αυτή την παράξενη εμπειρία φαίνεται να δίνει προσοχή στη σχέση με τον πατέρα του και τα επακόλουθα συναισθήματα στη διάρκεια της ζωής του. Αρχικά εκδηλώνει ένα συναίσθημα αποπροσωποποίησης το οποίο είναι δύσκολο να το εξηγήσει κι έτσι επιστρέφει στην υποσυνείδητη μνήμη, όπου στην ηλικία των 2 ετών βίωσε το θάνατο του αδερφού του Ιούλιου. Φαίνεται πως ο ίδιος στο γράμμα του παραδέχεται πως αυτό το συναίσθημα το είχε απωθήσει επί χρόνια κι έτσι το επαναφέρει τη στιγμή που δεν υπάρχει διχασμός πια στην ψυχική του κατάσταση.
Μεταξύ άλλων γράφει στο γράμμα του:
“Όταν έχουμε διαπιστώσει την ύπαρξη ενός φαινομένου, η επόμενη ερώτηση είναι βέβαια για την αιτία του. Η δυσπιστία αυτού του είδους είναι προφανώς μια προσπάθεια να αποκρούσει κανείς ένα κομμάτι της πραγματικότητας αλλά υπάρχει κάτι περίεργο σε αυτό. Δεν πρέπει τουλάχιστον να εκπλαγούμε αν μια τέτοια προσπάθεια είχε ως στόχο ένα κομμάτι της πραγματικότητας που απειλούσε με δυσάρεστες συνέπειες: ο μηχανισμός του νου μας, όπως λέμε, σχεδιάστηκε να δουλεύει με τέτοιο τρόπο. Αλλά γιατί να προκύψει μια τέτοια δυσπιστία σε κάτι που, αντίθετα, υπόσχεται να φέρει έναν υψηλό αίσθημα ευχαρίστησης;Μια αληθινά παράδοξη συμπεριφορά! Αλλά υπενθυμίζω ότι σε προηγούμενη περίσταση ασχολήθηκα με την παρόμοια περίπτωση ανθρώπων που, όπως έχω πει, «καταστρέφονται από την επιτυχία» .. Σε μια άλλη σειρά περιπτώσεων, όπως και σε εκείνους που καταστρέφονται από την επιτυχία, βρίσκουμε ένα αίσθημα ενοχής ή κατωτερότητας, που μπορεί να μεταφραστεί: «Δεν είμαι άξιος τέτοιας ευτυχίας, δεν το αξίζω». Αλλά αυτά τα δύο κίνητρα είναι ουσιαστικά τα ίδια, γιατί το ένα είναι μόνο μια προβολή του άλλου. Γιατί, όπως είναι γνωστό από καιρό, η μοίρα που περιμέναμε να μας μεταχειριστεί τόσο άσχημα είναι η υλοποίηση της συνείδησής μας, του αυστηρού υπερ-εγώ μέσα μας, που το ίδιο δρα σαν ένα υπόλειμμα τιμωρίας της παιδικής ηλικίας μας … Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι μας δόθηκε η χαρά να δούμε την Αθήνα.
Η επιθυμία μου να ταξιδέψω ήταν επίσης χωρίς αμφιβολία η έκφραση της επιθυμίας να ξεφύγω από την πίεση, όπως η δύναμη που οδηγεί τόσους πολλούς έφηβους να ξεφύγουν από το σπίτι. Είχα από καιρό αποσαφηνίσει ότι ένα μεγάλο μέρος της απόλαυσης του ταξιδιού έγκειται στην εκπλήρωση αυτών των πρώιμων επιθυμιών, που προέρχεται από τη δυσαρέσκεια με το σπίτι και την οικογένεια. Όταν κανείς διασχίζει τον ωκεανό και βλέπει στην πραγματικότητα πόλεις και τοπία που για τόσο πολύ καιρό ήταν ξένα, ανέφικτα πράγματα της επιθυμίας – τότε κανείς αισθάνεται τον εαυτό του σαν ένα ήρωα που έχει καταφέρει πράξεις απίθανης μεγαλοσύνης.
Πολύ πιθανόν εκείνη την ημέρα στην Ακρόπολη να είπα στον αδελφό μου, «Θυμάσαι πώς, όταν ήμαστε νέοι, μέρα με τη μέρα περπατούσαμε κατά μήκος των ίδιων δρόμων στη διαδρομή μας προς το σχολείο και πώς κάθε Κυριακή ήμασταν στο Prater ή σε κάποια εκδρομή που γνωρίζαμε τόσο καλά; Και τώρα, εδώ βρισκόμαστε στην Αθήνα μπροστά στην Ακρόπολη! Πραγματικά έχουμε φτάσει πολύ μακριά!’’
Φτάνοντας λοιπόν στο συμπέρασμα γιατί υπήρχε αυτό το περίεργο συναίσθημα σχετικά με την ευχαρίστηση του ταξιδιού στη Αθήνα σημειώνει: “ Πρέπει ένα συναίσθημα ενοχής να ήταν προσκολλημένο στην ικανοποίηση του να έχεις φτάσει μέχρι εδώ: υπήρξε κάτι που ήταν λάθος, από παλαιότερα απαγορευόταν. Ήταν κάτι που είχε να κάνει με την κριτική του παιδιού για τον πατέρα του, με την υποτίμηση που πήρε τη θέση της υπερεκτίμησης στην παιδική ηλικία. Φαίνεται ότι η ουσία της επιτυχίας που κάποιος έχει όταν έχει φτάσει πιο μακριά από τον πατέρα του, ή υπερέχει από τον πατέρα του ήταν ακόμα κάτι απαγορευμένο. Το ίδιο το θέμα της Αθήνας και της Ακρόπολης από μόνο του περιείχε αποδείξεις για την ανωτερότητα του γιου. Ο πατέρας μας ήταν έμπορος, δεν είχε δευτεροβάθμια εκπαίδευση και η Αθήνα δεν μπορούσε να σημαίνει πολλά πράγματα γι ‘αυτόν. Έτσι, αυτό που παρεμπόδισε την απόλαυση του ταξιδιού μας στην Αθήνα ήταν ένα αίσθημα ευσέβειας προς εκείνον. Τώρα μην αναρωτιέσαι πλέον αν η ανάμνηση αυτού του περιστατικού στην Ακρόπολη με προβλημάτισε, αφού πια μεγάλωσα και δεν μπορώ να ταξιδεύω.”
Πηγή: Freud Today Archive by Ivan Ward on December 30th, 2000.
