INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Βάζοντας στοίχημα το σπίτι ή το χωράφι μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για μερικούς ανθρώπους. Ο ψυχαναγκαστικός και ο παθολογικός τζόγος μπορεί να καταστρέψει κυριολεκτικά τη ζωή ενός ατόμου. Προφανώς και μπορεί να υποφέρει κάποιος από προσωπικά προβλήματα και οικονομική καταστροφή, με το πρόβλημα του τζόγου ορισμένες φορές να οδηγεί σε μια ζωή με εγκληματικότητα.
Ο ψυχαναγκαστικός ή παθολογικός τζογαδόρος είναι αυτός που δεν μπορεί να αντισταθεί στις παρορμήσεις του. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες. Η ορμή να τζογάρει κάποιος γίνεται τόσο μεγάλη που η ένταση μπορεί να ανακουφιστεί μόνο τζογάροντας όλο και περισσότερο.
Οι πάσχοντες συχνά αγνοούν ή αρνούνται ότι αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Το σκαλοπάτι προς την αντιμετώπιση του τζόγου είναι η παραδοχή ότι υπάρχει πρόβλημα. Για μερικούς ανθρώπους, αυτή η συνειδητοποίηση έρχεται μόνο όταν φτάσουν στον πάτο.
Προγενέστερα ήταν μια ψυχαναγκαστική διαταραχή ενώ τώρα σύμφωνα με το διαγνωστικό στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας DSM-5 θεωρείται ως μια διαταραχή εθισμού.
Συμπτώματα
Πώς μπορείτε να μάθετε εάν είστε ένας ψυχαναγκαστικός ή παθολογικός τζογαδόρος;
Αν και μερικοί άνθρωποι παίζουν μόνο περιστασιακά, ο παθολογικός παίχτης – τζογαδόρος εξελίσσεται συνήθως από περιστασιακός σε κατά συρροή τζογαδόρο. Καθώς εξελίσσεται με τον χρόνο, ο εθισμένος στον τζόγο ρισκάρει χρηματικά ποσά όλο και περισσότερο κατι που οδηγεί σε σοβαρά προσωπικά προβλήματα, οικονομική καταστροφή και πιθανώς σε εγκληματική συμπεριφορά.
Οι ενδείξεις και τα συμπτώματα όπως καταγράφονται από το DSM-5 :
· Επίμονη και επαναλαμβανόμενη προβληματική συμπεριφορά τζόγου που οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία, όπως υποδεικνύεται από το άτομο που εκδηλώνει τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα σε μια περίοδο 12 μηνών:
· Ανάγκη να παίζει με αυξανόμενα χρηματικά ποσά ώστε να επιτύχει τον επιθυμητή συγκίνηση.
· Είναι ανήσυχος ή ευερέθιστος όταν προσπαθεί να μειώσει ή να σταματήσει τον τζόγο.
· Έχει κάνει επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες για έλεγχο, περικοπή ή διακοπή του τζόγου.
· Είναι συχνά απασχολημένος με τα τυχερά παιχνίδια (π.χ. έχοντας επίμονες σκέψεις να ξαναζήσει τις τζογαδόρικες εμπειρίες του παρελθόντος, με το να σχεδιάζει το επόμενο εγχείρημα ή να σκέφτεται τρόπους να φέρει σε μειονεκτική θέση τους αντιπάλους του ή τρόπους να βρει χρήματα με τα οποία θα παίξει).
· Συχνά στοιχηματίζει όταν αισθάνεται στρες (π.χ. αισθήματα αναξιότητας, ενοχής, άγχους, κατάθλιψης).
· Μετά την απώλεια χρημάτων τζόγου, επιστρέφει συχνά άλλη μέρα για να ξανακερδίσει («κυνηγώντας» τα χαμένα).
· Ψεύδεται για να καλύψει τον βαθμό εμπλοκής στον τζόγο.
· Έχει θέσει σε κίνδυνο ή έχει χάσει μια σημαντική σχέση, δουλειά ή εκπαιδευτική ή επαγγελματική ευκαιρία εξαιτίας του τζόγου.
· Στηρίζεται σε άλλους για την παροχή χρήματων προκειμένου να ανακουφίσει την απελπιστική οικονομική κατάσταση που προκαλείται από τον τζόγο.
· Η συμπεριφορά τζόγου δεν εξηγείται καλύτερα με ένα Μανιακό Επεισόδιο .
Ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια επηρεάζει το 1 έως 3 τοις εκατό των ενηλίκων όλων των ηλικιών, με τους άνδρες περισσότερο από τις γυναίκες. Αρχίζει συνήθως στην εφηβεία στους άνδρες κι αργότερα στις γυναίκες. Ενώ τα στοιχήματα στο καζίνο και τα αθλητικά στοιχήματα περιορίστηκαν σε ορισμένα κράτη, κάποιοι άλλοι διάφοροι χώροι τυχερών παιχνιδιών έχουν αυξηθεί, όπως σε πλωτά σκάφη και κρουαζιερόπλοια, κρατικές κι εθνικές λαχειοφόρες αγορές, καθώς και η πρόσβαση στο διαδίκτυο σε offshore αθλητικούς και στοιχηματικούς οίκους. Η πρόσβαση γενικά έχει αυξηθεί δραματικά. Οι ηλικιωμένοι είναι συχνά πιο ευάλωτοι από άλλες ηλικιακές ομάδες, λόγω της εξάρτησής τους από τα σταθερά εισοδήματα και της περιορισμένης ικανότητας να ανακάμψουν από τις απώλειες των τυχερών παιχνιδιών.
Τα άτομα με παθολογική συμπεριφορά τζόγου συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα με το αλκοόλ και άλλες ουσίες, με κατάθλιψη και άγχος. Άτομα με παθολογική συμπεριφορά τζόγου έχουν συχνά στην σκέψη τους την αυτοκτονία .
Τα άτομα επίσης με εθισμό στο τζόγο τείνουν να έχουν προσωπικά, οικονομικά και νομικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου της πτώχευσης, του διαζυγίου, της απώλειας θέσης εργασίας εως και την έκτιση ποινής φυλάκισης. Το άγχος του τζόγου μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καρδιακές προσβολές για αυτούς που διατρέχουν κίνδυνο. Η σωστή θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη σε πολλά από αυτά τα προβλήματα.
Αιτίες
Αιτίες όπως καταγράφονται από το DSM-5:
Η έναρξη της διαταραχής του τζόγου μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή της νεαρής ενηλικίωσης, όμως σε άλλα άτομα εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας ή ακόμα και της τρίτης ηλικίας. Γενικά, η διαταραχή του τζόγου αναπτύσσεται με την πάροδο των ετών, παρόλο που φαίνεται να εξελίσσεται πιο γρήγορα στις γυναίκες από ό, τι στους άνδρες. Τα περισσότερα άτομα που αναπτύσσουν μια διαταραχή τυχερών παιχνιδιών εμφανίζουν ένα μοτίβο συμπεριφοράς στον τζόγο ο οποίος αυξάνεται σταδιακά τόσο στη συχνότητα όσο και στην ποσότητα στοιχηματισμού. Αναμφίβολα ηπιότερες μορφές μπορούν να εξελιχθούν σε πιο σοβαρές περιπτώσεις.
Τα περισσότερα άτομα με διαταραχή τζόγου αναφέρουν ότι ένας ή δύο τύποι τυχερών παιχνιδιών είναι περισσότερο προβληματικοί για αυτούς, παρόλο που κάποια άτομα συμμετέχουν σε πολλές μορφές τυχερών παιχνιδιών. Τα άτομα είναι πιθανό να παίζουν με συγκεκριμένους τύπους τυχερών παιχνιδιών πιο συχνά (αγοράζοντας λαχεία ή καθημερνή λοταρία) από κάποια άλλα (παίζονταςκουλοχέρηδες ή μπλάκ-τζακ στο καζίνο κάθε εβδομάδα).
Η συχνότητα του τζόγου μπορεί να σχετίζεται περισσότερο με τον τύπο του τζόγου παρά με τη σοβαρότητα της συνολικής διαταραχής του τζόγου. Για παράδειγμα, η αγορά ενός Τζόκερ κάθε μέρα μπορεί να μην είναι προβληματική, ενώ αντίθετα η λιγότερη συχνότητα σε χαρτοπαικτικές λέσχες, στοιχήματα αθλητικών αγώνων ή σε casino μπορεί να αποτελούν μέρος μιας διαταραχής τζόγου. Ομοίως, τα χρηματικά ποσά που ξοδεύονται για στοιχήματα δεν είναι από μόνα τους ενδεικτικά της διαταραχής του τζόγου. Κάποια άτομα μπορούν να στοιχηματίζουν χιλιάδες το μήνα και να μην έχουν πρόβλημα με τα τυχερά παιχνίδια, ενώ άλλοι μπορεί να ποντάρουν πολύ μικρότερα ποσά, αλλά αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στον τρόπο χειρισμού που σχετίζεται με τον τζόγο.
Τα μοτίβα εκδήλωσης συμπεριφοράς τζόγου μπορεί να είναι τακτικά ή επεισοδιακά και η διαταραχή τζόγου μπορεί να είναι επίμονη ή σε ύφεση. Ο τζόγος μπορεί να αυξηθεί κατά τη διάρκεια περιόδων άγχους ή κατάθλιψης και κατά τη διάρκεια περιόδων χρήσης ουσιών ή αποχής. Μπορεί να υπάρχουν περίοδοι έντονου τζόγου και σοβαρών προβλημάτων, χρόνοι ολικής αποχής και περίοδοι μη προβληματικού τζόγου. Η διαταραχή του τζόγου μερικές φορές σχετίζεται με αυθόρμητη παρατεταμένη ύφεση στον στοιχηματισμό. Ωστόσο ορισμένα άτομα υποτιμούν την ευαισθησία τους να αναπτύξουν διαταραχή τζόγου ή να μεταβληθεί σε διαταραχή μετα από μια επακολουθούμενη ύφεση. Όταν σε μια περίοδο ύφεσης, ενδέχεται να υποθέσουν λανθασμένα ότι δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα να ελέγξουν τον τζόγο και ότι μπορούν να παίξουν σε κάποιους τύπους τυχερών παιχνιδιών, η δοκιμή αυτή και μόνο αρκεί σε μια μεταβολή της κατάστασης σε διαταραχή. Η πρώιμη εκδήλωση της διαταραχής του τζόγου είναι πιο συχνή στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Άτομα που ξεκινούν τα τυχερά παιχνίδια σε νεαρή ηλικία συχνά το κάνουν μαζί με μέλη της οικογένειας ή φίλους. Η ανάπτυξη διαταραχής τζόγου στην αρχή της ζωής φαίνεται να σχετίζεται με παρορμητικότητα και κατάχρηση ουσιών . Πολλοί μαθητές γυμνασίου και κολεγίου που αναπτύσσουν την διαταραχή αυτή διορθώνεται κατά την πάροδο του χρόνου, αν και παραμένει ένα δια βίου πρόβλημα για ορισμένους. Η έναρξη της διαταραχής του τζόγου στους μεσήλικες και στη μετέπειτα ζωή είναι συχνότερη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Υπάρχει μεγάλο εύρος μεταξύ ηλικίας και φύλου στον τύπο των στοιχηματικών δραστηριοτήτων και των ποσοστών επικράτησης της διαταραχής.
Η διαταραχή του τζόγου είναι πιο συχνή στα άτομα νεότερης και μεσαίας ηλικίας από ό, τι στους ηλικιωμένους. Μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων, η διαταραχή είναι πιο διαδεδομένη στους άνδρες από ό, τι στις γυναίκες. Τα νεαρά άτομα προτιμούν διαφορετικές μορφές τζόγου (αθλητικά στοιχήματα), ενώ οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν προβλήματα με τον κουλοχέρη και σε οποιαδήποτε λοταρία. Παρόλο που τα ποσοστά ατόμων που αναζητούν θεραπεία για την διαταραχή τζόγου είναι χαμηλά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, τα νεαρά άτομα είναι ιδιαίτερα απίθανο να αναζητήσουν θεραπεία. Στους άνδρες είναι πιο πιθανό να ξεκινούν τον τζόγο νωρίτερα στη ζωή τους και σε νεότερη ηλικία κατά την έναρξη της διαταραχής του τζόγου απ’ ότι στις γυναίκες, οι οποίες είναι πιο πιθανό να ξεκινούν τον τζόγο αργότερα στη ζωή τους και να αναπτύσσουν την διαταραχή σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Επιπλέον στις γυναίκες είναι πολύ πιθανό να διατρέχουν, ταυτόχρονα, διαταραχές κατάθλιψης, διπολικές διαταραχές και διαταραχές άγχους απ’ ότι οι άνδρες. Ωστόσο στις γυναίκες η έναρξη της διαταραχής ξεκινά σε μεταγενέστερη ηλικία και η αναζήτηση της θεραπείας γίνεται σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα σε σχέση με τους άνδρες, αν και τα ποσοστά αναζήτησης θεραπείας είναι χαμηλά μεταξύ των ατόμων με διαταραχή τζόγου ανεξάρτητα από το φύλο.
Θεραπεία
Η αποτροπή μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή. Ο περιορισμός της έκθεσης ίσως να είναι χρήσιμος για άτομα που διατρέχουν κίνδυνο. Όμως με εύκολη πρόσβαση σε λαχειοφόρους αγορές, καζίνο ηλεκτρονικά και διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια, η αποτροπή γίνεται δύσκολη. Η έγκαιρη παρέμβαση βοηθά το άτομο από την επιδείνωση της κατάστασης. Η οικογένεια και στενοί φίλοι των ατόμων υψηλού κινδύνου, πρέπει να παραμείνουν προσεκτικοί.
Ο ψυχαναγκαστικός τζόγος είναι θεραπεύσιμος. Το πρώτο βήμα προς τη θεραπεία είναι η επίγνωση του προβλήματος.
· Ομάδες θεραπείας και ατομικής ψυχικής υποστήριξης: Ο συνδυασμός ατομικής ψυχοθεραπείας και ομαδικής μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν. Για κάποια άτομα η ένταξη τους σε ομάδες ψυχικής υποστήριξης του προγράμματος των 12 Βημάτων των Ανώνυμων Τζογαδόρων, είναι εξαιρετικά βοηθητικές. Η εφαρμογή του προγράμματος αυτού γίνεται με τους κανόνες αποχής παρόμοιους με εκείνους της χρήσης ουσιών και της κατάχρησης αλκοόλ.
· Φαρμακευτική αγωγή: Σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία, το άτομο μπορεί να επωφεληθεί με αντικαταθλιπτικά , σταθεροποιητές διάθεσης και ανταγωνιστές των οπιοειδών.
Ο ψυχαναγκαστικός τζόγος ο οποίος έχει μεγάλες ομοιότητες με τον εθισμό στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά, τείνει να επιδεινώνεται μετά την έναρξη της θεραπείας. Ο παθολογικός τζόγος είναι μια χρόνια διαταραχή και η υποτροπή είναι πολύ πιθανή να συμβεί. Παρόλα αυτά, με την σωστή θεραπεία ο χρόνιος τζογαδόρος μπορεί να αποκτήσει και πάλι τον έλεγχο της ζωής του.
Πηγή: https://www.psychologytoday.com/intl/conditions/gambling-disorder-compulsive-gambling-pathological-gambling
Μετάφραση άρθρου, Απόστολος Σαρικούδης
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT)
