INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Πολλοί πιστεύουν ότι η ψυχική ασθένεια προκαλείται από μια χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, με μία έρευνα μέτρησης να διαπιστώνει ότι περίπου το 80% αυτής οφείλεται σε κάποιο είδος χημικής ανισορροπίας στον εγκέφαλο.
Ενώ οι αληθινές αιτίες της ψυχικής ασθένειας φαίνονται να είναι πολύ πιο περίπλοκες, ορισμένοι υποστήριξαν ότι μιλώντας για ψυχικές ασθένειες είναι ο τρόπος για να μειώσουμε το στίγμα. Αν μιλάμε για ψυχικές ασθένειες σαν να ήταν μια «εγκεφαλική ασθένεια» και αναφερόμαστε κυρίως στα βιολογικά αίτια της, τότε οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να πιστεύουν ότι η ψυχική ασθένεια προκαλείται από μια αδυναμία στον χαρακτήρα του ανθρώπου. Η ψυχική ασθένεια δεν θα ήταν ένα ατομικό ελάττωμα, αλλά περισσότερο βιολογικό φαινόμενο.
Ωστόσο, αυτός ο καλοπροαίρετος τρόπος διαμόρφωσης της ψυχικής ασθένειας μπορεί να αντιστραφεί. Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε ότι μιλώντας για ψυχικές ασθένειες, σαν να ήταν μια καθαρά εγκεφαλική νόσος και εξ αιτίας καθαρά βιολογικών αιτιών και σε όχι κάτι που οφείλεται σε ψυχοκοινωνικά αίτια όπως το παιδικό τραύμα, μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να συμπεριφερθούν πιο σκληρά σε εκείνους που υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στo γεγονός ότι η διατύπωση της φράσης “εγκεφαλική ασθένεια” σημαίνει ότι οι άνθρωποι που έχουν ψυχική ασθένεια είναι φυσικά διακριτοί, κάτι το οποίο οδηγεί σε μια έννοια διαφορετικότητας.
Εάν κάποιος εκλαμβάνεται ως διαφορετικός βιολογικά από τους άλλους, ίσως είναι πιο δύσκολο να υπάρξει ενσυναίσθηση για εκείνον γιατί δεν τον βλέπουμε το ίδιο. Μέσα από αυτό το πλαίσιο μπορεί επίσης να είναι επιζήμιο για τους ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες, κάνοντάς τους να πιστεύουν ότι είναι απίθανο να ανακάμψουν.
Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε ότι όταν οι άνθρωποι έμαθαν ότι η κατάθλιψή τους προκλήθηκε από χημική ανισορροπία, έδειξαν περισσότερη απαισιοδοξία για την ανάκαμψη. Η έννοια της φράσης “χημική ανισορροπία” υποδηλώνει σιωπηρά ότι η ψυχική ασθένεια είναι μόνιμα – “εγκατεστημένη” στον εγκέφαλο κάποιου, αντί για κάτι που μπορεί να βελτιωθεί μέσω θεραπείας. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης διεξήγαγαν μια μετα-ανάλυση από 25 διαφορετικές μελέτες που εξέτασαν τον αντίκτυπο της διατύπωσης της έννοιας της ψυχικής ασθένειας ως “εγκεφαλική ασθένεια”. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτή η διατύπωση είναι ένα ιδιαίτερο εύρημα: Ενώ μερικές μελέτες έδειξαν ότι αυτός ο τρόπος διατύπωσης της ψυχικής ασθένειας οδηγεί σε μειωμένη αίσθηση ευθύνης, πολλοί έδειξαν επίσης ότι οδηγεί σε μια ισχυρότερη επιθυμία για κοινωνική απόσταση και αυξημένη αντίληψη ότι οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές είναι επικίνδυνοι.
Ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι να μιλήσουμε για ψυχική ασθένεια;
Σε μια άλλη μελέτη διαπιστώθηκε ότι μιλώντας για το πόσο η βιολογία είναι ευμετάβλητη και αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον, οδήγησε τα άτομα με ψυχική ασθένεια να έχουν λιγότερη απαισιοδοξία για την θεραπεία. Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι μιλώντας κατά πόσο υπάρχει μια αλληλουχία ανάμεσα στην ψυχική υγεία και την ψυχική ασθένεια, παρά μια αυστηρή διχοτόμηση, ελαττώνει τις απόψεις ότι τα άτομα με ψυχικές ασθένειες είναι διαφορετικά και οδηγεί σε μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή. Επιπλέον μια μετα-ανάλυση από διάφορες μελέτες βρήκε ότι μερικές από τις καλύτερες τακτικές για τη μείωση του στιγματισμού σε σχέση με όσους πάσχουν από ψυχική ασθένεια περιλαμβάνει την αύξηση της επαφής με εκείνους που πάσχουν από ψυχική ασθένεια και την εξάλειψη συχνών παρανοήσεων σχετικά με την ύπαρξη ψυχικής ασθένειας.
Ωστόσο, η έννοια της φράσης “εγκεφαλική ασθένεια” εξακολουθεί να αποτελεί το κεντρικό σημείο για τον τρόπο με τον οποίο μιλάμε για την ψυχική ασθένεια. Ακόμη και ο όρος «ψυχική ασθένεια» προκαλεί ενδείξεις σωματικής ασθένειας, γεγονός που εγείρει το ερώτημα: ακόμη και σαν λέξη η «ασθένεια» είναι το ζητούμενο όταν περιγράφουμε την ψυχική ασθένεια; Μπορούμε να ξανασκεφτούμε τον τρόπο που μιλάμε για ψυχική ασθένεια, αποφεύγοντας όρους όπως “ασθένεια” και “διαταραχή;”
Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούμε. Έχει γίνει ολοένα και συχνότερη η αναφορά σε ψυχικές ασθένειες, καθώς και αναπτυξιακές διαταραχές όπως η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού και η ελλειμματική προσοχή/υπερκινητικότητα (ADHD) , ως παραδείγματα της ” νεύρο-ποικιλομορφίας ή νεύρο-διαφορετικότητας “. Ο όρος νευρο-ποικιλομορφία αρχικά ανήλθε σε εξέχουσα θέση σε διαδικτυακές ομάδες αυτιστικών ατόμων και συχνά συνδέεται έντονα με την διαταραχή του φάσματος του αυτισμού. Ωστόσο, εξελίχθηκε από τότε ως ένας τρόπος περιγραφής μιας σειράς ψυχικών ασθενειών και αναπτυξιακών διαταραχών, όπως η δυσλεξία , η ελλειμματική προσοχή/υπερκινητικότητα (ADHD), η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή , η σχιζοφρένεια και πολλά άλλα.
Οι βασικές αρχές της νευρο-ποικιλομορφίας είναι ότι δεν υπάρχει κανένας «φυσιολογικός» ανθρώπινος εγκέφαλος, ότι υπάρχουν διαφορές, καθόλου διαταραχές και ότι-σε πολλές περιπτώσεις- υπάρχουν θετικές πτυχές με το να υπάρχει ποικιλία εγκεφάλων που λειτουργούν διαφορετικά. Οι υποστηρικτές της νευρο-ποικιλομορφίας τείνουν να κάνουν παράλληλους συσχετισμούς με την ομοφυλοφιλία, η οποία αρχικά περιεγράφηκε ως διαταραχή από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία μέχρι το 1973, όμως πλέον θεωρείται από πολλούς ως μέρος της κανονικής διαφορετικότητας του ανθρώπου.
Η ιδέα της νευρο-ποικιλομορφίας δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς τους κατακριτές της. Μερικοί υπαινίσσονται ότι εμπορευματοποιείται και ρομαντικοποιείται η διαφορετικότητα, αγνοώντας παράλληλα τα δεινά εκείνων που δεν λειτουργούν καλά και δεν έχουν εξαιρετικά ταλέντα όταν έρχονται αντιμέτωποι με την νευρο-ποικιλομορφία τους. Άλλοι κατηγόρησαν ότι θα μπορούσε να είναι αντιδεοντολογικό και αντι-θεραπευτικό ως πλαίσιο.
Υπάρχει μια μικρή έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτού του πλαισίου. Ωστόσο, μια νεότερη έρευνα είναι πολλά υποσχόμενη: μία μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι γνωρίζουν τη νεύρο-ποικιλομορφία τείνουν να βλέπουν τον αυτισμό ως περισσότερο θετική ιδιοσυγκρασία. Καμία έρευνα, απ’ όσα γνωρίζω, δεν έχει εξετάσει αυτό το πλαίσιο σε ένα γενικό πλαίσιο ψυχικών ασθενειών όπως η κατάθλιψη ή το άγχος . Έτσι, ενώ δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά στοιχεία για να ισχυριστεί κανείς εάν λειτουργεί το πλαίσιο της “νευρο-ποικιλομορφια”, είναι μια γενναία προσπάθεια να δοκιμάσουμε να επαναπροσδιορίσουμε την – τόσο πολύ- συνηθισμένη και επιβλαβή τάση να μιλάμε για ψυχικές ασθένειες σαν να πρόκειται για μια “εγκεφαλική ασθένεια”.
Όπως δείχνει ένα ευρύ φάσμα στην βιβλιογραφία ψυχολογίας, η σημασία των λέξεων και οι λέξεις που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε μπορούν να επηρεάσουν δυναμικά τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Αν επιλέξουμε τις σωστές λέξεις σε διαφορετικό πλαίσιο, μπορούμε να βοηθήσουμε στην καταπολέμηση του στιγματισμού και ενδεχομένως να κάνουμε τον κόσμο περισσότερο ευπρόσδεκτο για την νευρο-ποικιλομορφία η οποία υπάρχει εσωτερικά και γύρω μας.
Don’t Say That Depression Is Caused by a Chemical Imbalance, Steve Rathje
Το άρθρο μεταφράστηκε από τον Απόστολο Σαρικούδη τελειόφοιτο της σχολής του Κέντρου Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής.
Επιμέλεια Inpsyche.gr
