Δημόσια, οι περισσότεροι ναρκισσιστές διατηρούν μια ευνοϊκή εικόνα διαφημίζοντας τις καλές τους πράξεις. Προσωπικά όμως, είναι εξίσου παραπλανητικό με όσα ξέρετε. Συχνά, όταν οι ναρκισσιστές βλέπουν ένα «έπαθλο», δεν σταματούν σε τίποτα ωστε να πείσουν ένα άτομο ότι είναι ανιδιοτελείς και πιστοί.
Ωστόσο, όταν οι ναρκισσιστές παρεμβαίνουν και πιέζουν να αρπάξουν την ευκαιρία, συνήθως έχουν ένα κρυμμένο κίνητρο. Αν και η χειρονομία τους μπορεί να φαίνεται αλτρουιστική , οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν συχνά την ευκαιρία ως εγγύηση.
Για παράδειγμα, ας πούμε ότι η Σάρα εργάζεται για ένα αφεντικό το οποίο είναι άδικο και συχνά εκμεταλλεύεται τους υπαλλήλους του. Η Λίζα ωστόσο θα «ορμήσει» στο πλευρό της και θα πάει με το μέρος της Σάρα γεμάτη αντιπάθεια για το αφεντικό της ενώ παράλληλα προσφέρει στη Σάρα μια αξιόλογη θέση στον τόπο εργασίας της. Απίστευτα ευγνώμων, η Σάρα νιώθει σαν να τη σώζει η Λίζα.
Ωστόσο, μήνες αργότερα, η Λίζα αρχίζει να επικρίνει το έργο της Σάρα. Κάνει τακτικά παρατηρήσεις σχετικά με τη Σάρα στα meetings και υπονομεύει την επαγγελματική φήμη της. Όταν η Σάρα φέρνει αντιμέτωπη σε όλα αυτα τη Λίζα, εκείνη το αρνείται και απευθύνεται θυμωμένη στη Σάρα, απαιτώντας από την ίδια να είναι ευγνώμων για τη θέση της. Μετά από αυτήν την αλληλεπίδραση, η Λίζα διαστρεβλώνει τη συζήτηση και σκιαγραφεί τη Σάρα ως «το κακό παιδί» σε φίλους συναδέλφους.
Επιπλέον, αμέσως μετά τη βοήθεια της Λίζας με τη νέα θέση της Σάρα, εκείνη ήταν ευγνώμων και συμπεριέλαβε τη Λίζα σε κοινωνικές συγκεντρώσεις με τους φίλους της. Καθώς προχωρούσαν οι μήνες, η Σάρα ένιωσε ότι οι φίλοι της εξαφανίστηκαν. Όταν ρώτησε μια φίλη της για αυτό, της ομολόγησε ότι η Λίζα είπε ατελείωτες ιστορίες για τη Σάρα όταν εκείνη δεν ήταν παρούσα. Δυστυχώς, επειδή η Λίζα είχε περάσει πολύ χρόνο με την φιλική της παρέα, η Σάρα ένιωσε αμήχανη ζητώντας από τους φίλους της να διακόψουν κάθε δεσμό τους με τη Λίζα.
Στην αρχή, ένας ναρκισσιστής φαίνεται σίγουρος και ευγενικός. Η συνειδητοποίηση ότι είναι αδίστακτος και ελέγχει, συχνά έρχεται πολύ αργά. Η ερώτηση που κάνουν πολλοί είναι “Γιατί;” Γιατί ένα άτομο αισθάνεται την ανάγκη να ελέγξει και να καταστρέψει ένα άλλο άτομο; Η απάντηση μπορεί να είναι πιο εμφανής από ό, τι συνειδητοποιούν οι άνθρωποι.
Αρχικά, ένα πραγματικά ευγενικό και ανοιχτόκαρδο άτομο είναι ευχάριστα ελκυστικό για έναν ναρκισσιστή. Καθώς όμως το άτομο και ο ναρκισσιστής έρχονται πιο κοντά, ενστικτωδώς ο ναρκισσιστής αισθάνεται ότι αυτό το άτομο δεν είναι και τόσο εντάξει όσο φυσιολογικά δείχνει. Άμεσα αυτό απειλεί τον ναρκισσιστή. Προκειμένου να καταπολεμηθούν τα συναισθήματα ανασφάλειας, ισχυροί και ασυνείδητοι αμυντικοί μηχανισμοί ξεκινούν αυτόματα. Η ακραία ασυνείδητη παρεκτροπή και η προβολή επιτρέπουν στον ναρκισσιστή να ανακουφίσει τον εαυτό του από ανασφάλειες βλέποντας «κακό» το άλλο άτομο. Αυτό επιτρέπει στον ναρκισσιστή να αισθάνεται ότι δικαιούται να ελέγχει και να κυριαρχεί στο «πρόβλημα».
Εναλλακτικά, ένα συναισθηματικά υγιές άτομο έχει επίγνωση των ανασφάλειών του και δεν χρειάζεται να εκφοβίζει προκειμένου να αισθάνεται καλύτερα για το ποιος είναι. Μόνο ενας ναρκισσιστής δεν είναι ρεαλιστικός για τις ανασφάλειες του και τις προβάλλει ασυνείδητα σε έναν άλλο. Εν μέρει, ένα συναισθηματικά υγιές άτομο είναι πρωταρχικός στόχος για έναν ναρκισσιστή επειδή οι άμυνες του δεν είναι τόσο αυστηρές. Ένα άτομο που έχει μια ευέλικτη κι εύπλαστη αμυντική δομή έχει πρόσβαση σε βαθιά και μερικές φορές άβολα συναισθήματα, όπως: διορατικότητα, αυτογνωσία, τύψεις, λογοδοσία, ενσυναίσθηση και συνείδηση . Δυστυχώς, ένας ναρκισσιστής συχνά εκμεταλλεύεται αδίστακτα αυτές τις βαθύτερες ικανότητες και τις χρησιμοποιεί προς όφελός του.
Ωστόσο, ένα ευγενικό άτομο δεν πρέπει ποτέ να αλλάξει ποιος είναι. Μια ισχυρή συνείδηση, τύψεις, ενσυναίσθηση και διορατικότητα, είναι εξελιγμένες συναισθηματικές ικανότητες που επιτρέπουν σε ένα άτομο να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του και να εξελίσσεται. Αυτές οι ικανότητες βοηθούν επίσης ένα άτομο να διατηρήσει την εγγύτητα με τους άλλους.
Υπάρχουν τέσσερα πράγματα που μπορεί να κάνει ένα άτομο για να βοηθήσει τον εαυτό του όταν εγκλωβιστεί με ναρκισσιστή.
Πρώτον, μην υποκύψετε στην ενοχή που ασκεί ένας ναρκισσιστής.
Δεύτερον, επικοινωνήστε διπλωματικά με τον ναρκισσιστή ότι η μεταχείριση είναι άδικη και πρέπει να σταματήσει. Το να τον προειδοποιήσετε ίσως να μην σας βοηθήσει επειδή ένας ναρκισσιστής συνήθως αποποιείται των ευθυνών του και προκαλεί το φαινόμενο του λεγόμενου gaslight, δηλαδή θα σας χειραγωγήσει ψυχολογικά προκειμένου να αποκτήσει περισσότερη δύναμη και να σας κάνει ένα θύμα που να αμφισβητήσει την πραγματικότητά του. Εάν συμβεί αυτό, μπορούμε να τερματίσουμε ευγενικά την συνομιλία δηλώνοντας: «Αυτή η συζήτηση φαίνεται ανώφελη. Ας το επανεξετάσουμε αργότερα» και αποχωρούμε ευγενικά από την συζήτηση.
Τρίτον, ίσως είναι αναγκαίο να χρειαστεί να πάρετε μια απόσταση από έναν ναρκισσιστή. Στην περίπτωση της Σάρα, μπορεί να ζητήσει προσωρινή μετάθεση, να καταρτίσει σχέδια με παρέα φίλων εναλλάξ και να περάσει λίγο χρόνο στη φύση. Η ανασυγκρότηση, η περισυλλογή και η ανάκτηση ψυχικών δυνάμεων βοηθούν πραγματικά! Η δυναμική της σχέσης με ένα ναρκισσιστικό άτομο είναι πραγματικά επώδυνη και επηρεάζει την ψυχική υγεία ενός ατόμου, οπότε η ανάκαμψη είναι κρίσιμη.
Τέταρτον, υψώστε υγιή όρια στον ναρκισσιστή μέσα στην σχέση σας. Αυτά τα εμπόδια μπορεί να προστατεύσουν ένα άτομο από περαιτέρω κακοποίηση.
Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα, η Σάρα αποφασίζει να μην αποδεχτεί μελλοντικά οποιαδήποτε εύνοια από τη Λίζα. Επαγγελματικά, ενημερώνει με ήπιο τρόπο έναν αξιόπιστο ανώτερο της για τις μη επαγγελματικές τάσεις της Λίζας και αναγνωρίζει τον εαυτό της ως στόχο της Λίζας. Αναζητά υποστήριξη. Κοινωνικά, η Σάρα επενδύει χρόνο με στενούς φίλους έναν προς έναν, αλλά αποφεύγει τις μεγαλύτερες δραστηριότητες όπου παρευρίσκεται η Λίζα. Μετά την πάροδο του χρόνου, η Σάρα μπορεί να αισθάνεται έτοιμη να συμμετάσχει στις κοινωνικές συγκεντρώσεις στις οποίες παρευρίσκεται η Λίζα, όμως είναι προετοιμασμένη να αγνοήσει τις απόπειρες της Λίζας στην ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting).
Η κατάσταση είναι επιπλέον περίπλοκη όταν ένα άτομο ανακαλύπτει έναν ρομαντικό σύντροφο με ναρκισσιστικές τάσεις. Ωστόσο, η εφαρμογή των τεσσάρων στρατηγικών μπορεί να βοηθήσει. Εάν ο σύντροφος με ναρκισσιστικές τάσεις ανταποκρίνεται με υγιή τρόπο και σέβεται τα νέα όρια του άλλου, τότε ο καθένας μπορεί να είναι σε θέση να εξελίξει και να σώσει την σχέση. Η αξιολόγηση της κινητοποιητικής διάθεσης του ναρκισσιστικού συντρόφου ώστε να αντιμετωπίσει τους βαθιά αμυντικούς μηχανισμούς του είναι εξίσου κρίσιμος παράγοντας. Ένας ναρκισσιστικός σύντροφος με υψηλή κινητοποίηση μπορεί να ζητήσει την απαραίτητη επαγγελματική βοήθεια ωστε να εξομαλύνει αυτούς τους ναρκισσιστικούς αμυντικούς μηχανισμούς.
Κανένας άνθρωπος δεν είναι υποχρεωμένος να υποστεί συναισθηματική κακομεταχείριση. Θυμηθείτε τις τέσσερις συμβουλές: μην υποκύπτετε στα χτυπήματα συναισθηματικού πόνου κι ενοχής, να είστε σε εγρήγορση και αντισταθείτε ήπια, αποκτήστε συναισθηματικό χώρο και υψώστε δυνατά όρια. Το να έχεις μια χρυσή καρδιά είναι δώρο ζωής! Προστατέψτε την.
Εrin Leonard, Why a Narcissist Does Not Seem Like a Narcissist at First
Μετάφραση άρθρου Aπόστολος Σαρικούδης ( τελειόφοιτος της σχολής του Κέντρου Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής)