INPSYCHE.GR Εύη Ρομφαία, Κλινική ψυχολόγος
Σχετικά Άρθρα
Στην ψυχοθεραπεία υπάρχουν διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις κάθε μια απ’ αυτές βασιζόμενη στο θεωρητικό της υπόβαθρο, χρησιμοποιεί τα δικά της θεραπευτικά εργαλεία για να πετύχει τους στόχους της. Σε αντίθεση με το κλασσικό ιατρικό μοντέλο θεραπείας, στην ψυχοθεραπεία η ενεργή συμμετοχή και η κατανόηση των θεραπευτικών διεργασιών από τον πελάτη/ασθενή είναι αναπόσπαστο συστατικό της.
Μια απ’αυτές τις θεραπευτικές σχόλες είναι ευρέως γνωστή ως Γνωστική-συμπεριφορική. Η Γνωστική-Συμπεριφορική θεραπεία δεν αποτελεί μια αυτόνομη θεραπευτική προσέγγιση άλλα αντιθέτως χρησιμοποιείται ως μια γενική ονομασία στην οποία εμπεριέχονται μια σειρά θεραπειών με κοινά στοιχειά. Όπως καταμαρτυρεί λοιπόν η ονομασία της, η Γνωστική-Συμπεριφορική θεραπεία αντλεί και συνδυάζει χαρακτηριστικά από δυο σχόλες την Γνωστική και τη Συμπεριφορική .
Η Γνωστική σχολή άρχισε να διαμορφώνεται στην Αμερική την δεκαετία του 1960 με πρωτοπόρο τον Αμερικανό ψυχίατρο Aaron T Beck, με άλλους να ακολουθούν στην συνέχεια. Ο θεωρητικός πυρήνας της Γνωστικής θεραπείας έγκειται στην αναγνώριση των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών καθώς και των συναισθηματικών αντιδράσεων που τις ακολουθούν.
Από την άλλη η Συμπεριφορική θεραπεία στηρίζεται σε μια μακρά ερευνητική και θεωρητική παράδοση ξεκινώντας από τα τέλη του 19ου αιώνα με τους Ivan Sechenov και Pavlov, φτάνοντας στον 20ο αιώνα με κύριους εκφραστές της τους Skinner, Thorndike, Watson και Hull. Σύμφωνα με τον συμπεριφορισμό οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να τροποποιηθεί με διάφορες μεθόδους εκπαίδευσης,ανεξάρτητα από το γενετικό υπόβαθρο, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ή τις εσωτερικές σκέψεις και τα συναισθήματα μέσα στα όρια φυσικά των ψυχοβιολογικών δυνατοτήτων του ατόμου.
Παρά τις διαφοροποιήσεις λοιπόν, όπως έχει προαναφερθεί οι περισσότερες Γνωστικές-Συμπεριφορικές θεραπείες έχουν έναν κοινό βασικό άξονα χαρακτηριστικών πάνω στον οποίο κινούνται
- Η Γνωστικη-Συμπεριφορική θεραπεία βασίζεται στην παραδοχή ότι οι σκέψεις επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τα συναισθήματα και την συμπεριφορά ενός ανθρώπου σε σχέση με άλλους εξωτερικούς παράγοντες και καταστάσεις. Ακόμα και αν καταστάσεις και γεγονότα δεν μπορούν να αλλάξουν ,οι άνθρωποι έχουν οποιαδήποτε στιγμή την δυνατότητα να αλλάξουν τον τρόπο που σκέφτονται και νιώθουν.
- Είναι βραχυπρόθεσμη,επικεντρώνεται στο παρόν και λιγότερο στο παρελθόν και η διάρκεια της κυμαίνεται από δώδεκα μέχρι εικοσιτέσσερις συνεδρίες. Ο πελάτης γνωρίζει από την αρχή ότι η θεραπεία έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια και δεν κράτα χρόνια όπως άλλες θεραπείες.
- Βασικό χαρακτηριστικό της θεραπευτικής σχέσης ανάμεσα στον θεραπευτή και τον πελάτη είναι η συλλογική δουλειά και η ενεργή συμμετοχή και των δυο πλευρών. Ο θεραπευτής επιδιώκει να αναγνωρίσει τις ανάγκες και τους στόχους του πελάτη , τον ενθαρρύνει, τον ακούει και τον διδάσκει όλες τις απαραίτητες θεραπευτικές τεχνικές που θα τον βοηθήσουν να εκπληρώσει τους στόχους του. Ο πελάτης από την πλευρά του συμμετέχει ενεργά εκφράζοντας τις ανησυχίες του και τις σκέψεις τους, μαθαίνοντας και εφαρμόζοντας συγχρόνως εκείνες τις δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν να πετύχει τους στόχους του.
- Λόγω της βραχυπρόθεσμης διάρκειας της, έχει συγκεκριμένη θεραπευτική δομή και κατευθύνσεις με έντονα τα διδακτικά και εκπαιδευτικά στοιχεία. Ο θεραπευτής μέσα από την Σωκρατική διαλεκτική την εκλογίκευση και τον ορθολογισμό αναθέτοντας συγχρόνως εκπαιδευτικές εργασίες και υλικό για το σπίτι, επιδιώκει να διδάξει στον πελάτη/ασθενή όλες τις απαραίτητες τεχνικές και δεξιότητες .Ο πελάτης σε ρόλο εκπαιδευόμενου μελετά και αναπτύσσει τις αυτό-συμβουλευτικές ικανότητες του.
- Τελικός σκοπός της Γνωστικής-Συμπεριφορικής θεραπείας είναι ο πελάτης να αναγνωρίζει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του και να τις διαμορφώνει , αντιμετωπίζοντας συγχρόνως τόσο τα αρνητικά συναισθήματα όσο και συμπεριφορές που τις συνοδεύουν. Ακόμη και μετά το τέλος της θεραπείας ο πελάτης/ασθενής συνεχίζει να εξασκεί και να αναπτύσσει τις δεξιότητες και τις τεχνικές που έχει διδαχθεί γι’αυτό και σε περίπτωση υποτροπής ο πελάτης/ασθενής διαθέτει,θεωρητικά, όλα τα μέσα αυτοδιαχείρισης της.
Οι Γνωστικές-Συμπεριφορικες θεραπείες έχουν επιστημονικά ελεγχθεί, όσο σχεδόν καμιά άλλη θεραπευτική σχολή, ως προς τα κλινικά τους αποτελέσματα και φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν ικανοποιητικά είτε από μόνες τους ή σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία σε μια σειρά διαφορετικών προβλημάτων :
- Άγχος & Αγχώδεις διαταραχές (φοβίες, αγοραφοβία, κοινωνική φοβία,κρίσεις πανικού,ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή ,διαταραχή μετατραυματικού άγχους)
- Διαταραχές διάθεσης (Κατάθλιψη, Διπολική διαταραχή)
- Διαχείριση θυμού, χαμηλής αυτοεκτίμησης
- Διαχείριση χρόνιων ή άλλων ασθενειών ως προς το ψυχολογικό ή το σωματικό αντίκτυπο τους (πόνος ,κόπωση)
- Διατροφικές διαταραχές
- Επίσης φαίνεται, αν και χρειάζεται περαιτέρω αξιολόγηση και ερευνητικά δεδομένα, να έχουν θετικά αποτελέσματα σε ορισμένα ψυχωτικά συμπτώματα (παρανοϊκές σκέψεις, ,φωνές, αντικοινωνική συμπεριφορά) βελτιώνοντας τη κλινική εικόνα και λειτουργικότητα του ασθενή.
Οι Γνωστικές-Συμπεριφορικές θεραπείες δεν αποτελούν τη μοναδική ψυχοθεραπευτική λύση, η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση και το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να διαμορφώνονται κατά περίπτωση και κατόπιν συνεργασίας θεραπευτή και θεραπεύομενου. Οι Γνωστικές-Συμπεριφορικές θεραπείες έχουν δεχθεί πολλές επικρίσεις τόσο για τη σύντομη διάρκεια τους όσο και τον έντονα διδακτικό και εκπαιδευτικό προσανατολισμό τους. Πολλοί επικριτές υποστηρίζουν, ότι ο ειδικός λειτουργεί περισσότερο ως προσωπικός εκπαιδευτής και λιγότερος ως θεραπευτής γι’αυτό και θεωρούν ότι αυτού του είδους η θεραπευτική παρέμβαση δεν απευθύνεται σε όλους και ειδικότερα σ’αυτούς που υπό το βάρος των θεμάτων που αντιμετωπίζουν πιθανόν να μην βρίσκονται σε θέση να παρακολουθήσουν και να αφομοιώσουν όλες αυτές τις εκπαιδευτικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα. Παρά τις επικρίσεις όμως, τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν μέχρι στιγμής ότι οι Γνωστικές-Συμπεριφορικές θεραπείες είναι αποτελεσματικές σε μια σειρά διαταραχών.
